تنبلی چشم

مقدمه: چشم یکی از بزرگ ترین نعمت هایی است که خداوند مهربان به انسان بخشیده است. ساختمان چشم از دوران جنینی تشکیل می شود و رشد و کامل شدن حس بینایی تا  از قرینه، عدسی و شبکیه ًسال های بعد از تولد، همچنان ادامه دارد. ساختمان جشم عمدتا تشکیل شده است. اگر کودکی دچار کاهش دید در یک یا هر دو چشم باشد به نحوی که حتی پس از استفاده از عینک (به منظور برطرف شدن عیوب انکساری) و یا در صورت انجام عمل جراحی (به منظور برطرف شدن عیوب ساختمانی) باز هم دید او کامل نشود و مانند سایر افراد قادر به دیدن نباشد، دچار تنبلی چشم شده است. شیوع تنبلی چشم در  میلیون نفر مبتلا وجود دارد. تنبلی 1 درصد می باشد و در کشور ما بیش از 2-5جهان چشم یکی از علل نابینایی و کم بینایی خفیف تا شدید بوده و دومین علت کاهش بینایی در کودکان می باشد. عوامل ایجاد کننده تنبلی چشم به ترتیب اهمیت عبارتند از: الف) در نزدیک بینی، دوربینی و آستیگماتیسم اگر دید هر دو چشم بسیار کم باشد، هر دو چشم و اگر تفاوت دید آنها زیاد باشد، چشم ضعیف تر نمی تواند تصویر آشکاری از اشیاء دریافت کند و دچار تنبلی می شود: ب) اشکالات مادرزادی در ساختمان چشم مانند آب مروارید، پایین افتادگی پلک که باعث می شود چشم نتواند تصویر آشکاری از اشیاء دریافت کند و به تدریج دچار تنبلی شود؛ ج) لوچی یا انحراف چشم نیز می تواند باعث شود تا چشم منحرف نتواند تصویر واضحی دریافت کند و به تدریج، تنبلی در آن چشم ایجاد می شود.عدم تشخیص و درمان به موقع تنبلی چشم می تواند موجب کاهش بسیار شدید دید یک یا هر دو چشم و گاهی نابینایی شود. در حالی که با تشخیص و درمان به موقع، چشم دید کامل خود را به دست خواهد آورد. بهترین سن برای تشخیص و درمان این بیماری  سالگی است، به همین دلیل، این دوره را سنین طلایی می نامند. هر چه 5پیش از تشخیص عقب بیفتد، درمان دشوارتر می شود و میزان بهبودی کمتر خواهد بود، به طوری  12 سالگی آغاز شود دید کامل نخواهد شد و پس از 12 تا 10که اگر درمان در سنین سالگی هم اثری در بهبود دید چشم ندارد. نکته قابل توجه این که در بیشتر موارد، ظاهر  طبیعی است و هیچ نشانه ای از بیماری در آن دیده نمی شود. به همین ًچشم تنبل کاملا دلیل، پدر و مادر و اطرافیان متوجه خطر مهمی که بینایی فرزندانشان را تهدید می کند، نیستند. البته در بعضی موارد ممکن است چشم تنبل، دچار انحراف (لوچی) نیز باشد، بنابراین، باید بلافاصله پس از مشاهده لوچی در چشم کودک، به متخصص مراجعه کرد. برخی از علائم مربوط به تنبلی چشم یا سایر مشکلات چشمی که بسیار حائز اهمیت می باشند به شرح زیر است:

.توجه بیشتر با یک چشم

• کج کردن سر

• انحراف و یا پایین افتادن یک چشم وقتی که کودک خسته یا بیمار است و یا در

• معرض نور زیاد قرار می گیرد تمایل کودک به بستن یک چشم به ویژه وقتی که در معرض نور آفتاب قرار می گیرد

•مالیدن چشم ها

پلک زدن زیاد

• نزدیک گرفتن اشیاء به چشم

• پیشگیری از تنبلی چشم: تنها راه پیشگیری از تنبلی چشم، تشحیص به موقع عوامل ایجاد کننده آن است و چون 3بسیاری از این عوامل برای خانواده ها ناشناخته است، چشم همه کودکان باید حداقل بار قبل از دبستان در زمان های مختلف، معاینه شود. این زمان ها عبارتند از: سالگی5-6 )3 سالگی 2-3 )2 ماهگی3-4 )1
درمان تنبلی چشم: به طور کلی آگاهی دادن والدین و همکاری آنها کلید موفقیت در درمان است و درمان تنبلی چشم نیازمند همکاری تنگاتنگ والدین و پزشکان و یا کادر درمانی می باشد. نکته مهم در درمان تنبلی چشم این است که هر چه سن کودک پایین تر باشد شانس درمان بیشتر است و مدت درمان نیز کوتاه تر می شود. روش های مختلفی برای درمان تنبلی چشم وجود دارد که مهم ترین آنها عبارتند از: درمان تنبلی چشم، بستن چشم سالم است تا چشم تنبل فعالشود. مدت زمان بستن چشم در کودکان با نظر متخصص از چند هفته تا چند ماه متغیر است. مدت بستن چشم در طول روز را نیز متخصص بر اساس میزان تنبلی چشم، بین  ساعت در روز تعیین می نماید. هر چه میزان تنبلی چشم بیشتر باشد مدت زمان 2-6 بسته نگهداشتن چشم سالم نیز بیشتر خواهد بود. ب - استفاده از عینک: گاهی اوقات برای درمان از عینک استفاده می شود. استفاده از عینک نیز باید طبق نظر متخصص صورت گیرد. ج - جراحی: اگرتنبلی چشم بر اثر بیماری های مادرزادی مانند آب مروارید، پایین افتادگی پلک یا سایر عیوب ساختمانی ایجاد شده باشد، بهترین درمان عمل جراحی است  ماهگی صورت بگیرد نتیجه بهتری خواهد داشت. 3که اگر از زمان تولد تا د- انجام تمرینات چشمی: انجام تمریناتی مانند: نقاشی کردن، بازی با خط و نقطه، کتاب خواندن، خمیربازی، بریدن اشکال در کنار سایر روش های درمانی می تواند در روند سریع تر بهبود دید کودک مؤثر باشد.  و یا E*نکته مهم این است که تنبلی چشم با انجام یک تست ساده توسط چارت دستگاه غربالگری بینایی توسط افراد آموزش دیده قابل تشخیص است و بدین صورت می توان از عوارض تنبلی چشم که مهم ترین آن نابینایی و یا کاهش  یک طرفه) است پیشگیری نمود. ًبینایی دایمی (که اکثرا دیگر عوارض تنبلی چشم عبارتند از:

ـ از بین رفتن دید عمقی و در نتیجه از بین رفتن دقت، چون این افراد تشخیص عمق اشیاء را از دست می دهند

 ـ کاهش قدرت تمرکز و قدرت تفکیک پذیری

ـ افت تحصیلی به دلیل از دست دادن سرعت خواندن مطالب پیشینه اجرای برنامه کشوری پیشگیری از تنبلی چشم: برنامه کشوری پیشگیری از تنبلی چشم توسط دفتر پیشگیری از معلولیت های معاونت امور فرهنگی و پیشگیری سازمان بهزیستی کشور پس از اجرای آزمایشی در مهدها و ) به 1375) و سپس شهرستان اصفهان (سال 1374آمادگی های شهر بندرعباس (سال  در سطح مهدها و آمادگی های سطح کشور و در 76تدریچ گسترش پیدا کرد و در سال  در تمامی شهرها و روستاهای کشور به اجرا درآمد. بدین ترتیب در آبان ماه هر 77سال  ساله مراجعه 4-6 ساله تحت پوشش مهدها و آمادگی ها و کودکان 3-6سال، کودکان کننده به پایگاه های سنجش بینایی (برخی مهدها و آمادگی ها، مدارس، خانه های ) تحت معاینه دید قرار می گیرند.…بهداشت، به دنبال فراهم آمدن بسترهای مناسب فرهنگی و با هدف نهادینه شدن برنامه و افزایش میزان دسترسی و جمعیت تحت پوشش برنامه و نیز ارتقاء کیفیت آن، این معاونت اقدام به استقرار پایگاه های دایمی سنجش بینایی در سراسر کشور نموده است که حاصل  میلیون نفر کودک از ابتدای شروع طرح می باشد. پایگاه های 18آن معاینه بیش از  ساله 3-6دائمی سنجش بینایی، پایگاه هایی هستند که در آنها سنجش بینایی کودکان  و یا دستگاه غربالگر بینایی توسط افراد آموزش دیده در تمام طول سال انجام می شود. 

ابزار و وسایل لازم معاینه: ، چراغ مطالعه، حجاب چشمی و متر یا دستگاه غربالگر بینایی.Eچارت گروه هدف: ساله غیرتحت 4-6 ساله تحت پوشش مهدها و آمادگی ها و کودکان 3-6 الف  _کودکان پوشش مهدها و آمادگی های سراسر کشور در پایگاه های غیردایمی سنجش بینایی. ساله سراسر کشور در پایگاه های دایمی 3-4 ساله با تأکید بر گروه سنی 3-6ب ـ کودکان سنجش بینایی. وظایف افراد معاینه کننده: و مطابق برنامه زمان بندی اعلام شده در کلاس ًوظایف افراد معاینه کننده که باید دقیقا آموزشی اجرا شود شامل مراحل زیر است: ـ اقدامات اولیه (پیش از اجرای تست):1 :Eالف) بازی با  و جلب همکاری Eهدف از این بازی، آشنا کردن کودک با جهت های مختلف شکل اوست. در این حالت چون کودک تصور می کند که در یک بازی شرکت کرده، ترس و نگرانی به خود راه نمی دهد. از سوی دیگر، کودکانی که با جهت های راست، چپ، بالا و پایین آشنایی کامل ندارند، بدین وسیله آموزش می بینند. البته لازم نیست کودک از کلمات راست چپ، بالا و پایین استفاده کند.  این بازی برای کودکان دو مقطع سنی 3-6ساله تحت پوشش مهدها وآمادگی ها4-6 ساله غیرتحت پوشش مهدها و آمادگی ها، همچنین کودکان 3-6سالهمراجعه کننده به پایگاه های دایمی سنجش بینایی به شرح زیر متفاوت است: ساله تحت پوشش مهدها و آمادگی ها:3-6*کودکان برای کودکان مذکور، این مرحله باید چند روز پیش از اجرای تست آغاز شود و تا یادگیری کامل کودک، بر اساس جدول زمان بندی، ادامه یابد. باید توجه کرد تا پایان این مرحله وضعیت بینایی کودکان نباید تست شود. در چند مرحله و به ترتیب زیر صورت گیرد:Eبهتر است بازی با ، با استفاده از اشیای بی خطر مانند: پایه های Eالف ـ آموزش جهت های مختلف شکل …میز و صندلی، شانه، مسواک، و در اندازه ها و رنگ های مختلف و جذاب Eب ـ آموزش با استفاده از نوع مقوایی شکل در اختیار مربی قرار داده شده است.ًکه نمونه آن قبلا مشکی روی زمینه سفید: در این مرحله، برای آماده کردن کودک در Eج ـ آموزش با E در زمینه سفید که به تابلو E لازم است کودک با نوع سیاه شکل Eرویارویی با تابلو مشکی Eشباهت زیادی دارد و نمونه آن در اختیار مربیان قرار داده شده، آشنا شود ( چاپی روی صفحه سفید). لازم به ذکر است که برای از بین رفتن ترس کودکان و جلب همکاری آنها بهتر است چند روز پیش از شروع معاینه، در اتاق معاینه حاضر شوند و حجاب چشمی نیز در دسترس شان قرار گیرد.